Kan een overeenkomst worden ontbonden door de Corona maatregelen?
Handelsovereenkomsten
Als ondernemer kunt u door de genomen corona maatregelen in de problemen komen en moet u wellicht uw ideeën voor de nabije toekomst aanpassen. Hebt u handelsovereenkomsten gesloten die voor een langere periode gelden? Kunt u deze overeenkomsten nu ontbinden? Het antwoord is niet gemakkelijk te geven.
Algemene voorwaarden
Allereerst dient u te raden te gaan bij de overeenkomst die u hebt gesloten. Zegt die iets over gewijzigde omstandigheden? Zijn er algemene voorwaarden naast de overeenkomst van toepassing? Wat zeggen die? Als u geen aanknopingspunten vindt in de overeenkomst en/of de algemene voorwaarden dan geldt het volgende. Artikel 6:258 BW bepaalt:
- De rechter kan op verlangen van een der partijen de gevolgen van een overeenkomst wijzigen of deze geheel of gedeeltelijk ontbinden op grond van onvoorziene omstandigheden welke van dien aard zijn dat de wederpartij naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid ongewijzigde instandhouding van de overeenkomst niet mag verwachten. Aan de wijziging of ontbinding kan terugwerkende kracht worden verleend.
- Een wijziging of ontbinding wordt niet uitgesproken, voor zover de omstandigheden krachtens de aard van de overeenkomst of de in het verkeer geldende opvattingen voor rekening komen van degene die zich erop beroept.
- Voor de toepassing van dit artikel staat degene op wie een recht of een verplichting uit een overeenkomst is overgegaan, met een partij bij die overeenkomst gelijk.
Rechtbanken gesloten
De Rechtbanken zijn nu voor enige tijd gesloten. Naar verwachting gaan zij weer op 6 april open. U zou na 6 april een verzoek kunnen indienen voor de ontbinding. U kunt dat dus niet buitengerechtelijk zelf doen. Het gaat in artikel 6:258 BW om omstandigheden, ingetreden na het sluiten van de overeenkomst, die partijen niet uitdrukkelijk of stilzwijgend in hun overeenkomst hebben verdisconteerd. Het kan daarbij slechts gaan om omstandigheden die bij de totstandkoming van de overeenkomst nog in de toekomst lagen.
Spectaculaire omstandigheden
In de literatuur worden voorbeelden gegeven van spectaculaire omstandigheden van algemene aard, zoals oorlogen, natuurrampen of een wereldwijde financiële crisis (beurs krach). Het lijdt geen twijfel dat de maatregelen omtrent het Corona virus onder dit artikel kunnen worden gebracht. Echter de rechter zal ook overwegen dat uw leverancier daarvan weer de lasten moet dragen. De Hoge Raad heeft in dat kader aangegeven dat de rechter terughoudendheid moet betrachten ten aanzien van de aanvaarding van een beroep op onvoorziene omstandigheden. Het moet dus echt iets uitzonderlijks betreffen.
Bevolkingskrimp
Een bevolkingskrimp was dat niet. Een recent voorbeeld kan worden gevonden in ECLI:NL:HR:2017:2615. De Hoge Raad boog zich over de vraag of bevolkingskrimp een onvoorziene omstandigheid is. De Gemeente Bronckhorst in de Achterhoek en twee projectontwikkelaars gaan een overeenkomst aan betreffende de bouw van een aantal nieuwbouwwoningen. Op een bepaald moment ziet de gemeente zich genoodzaakt het woningbouwproject af te blazen wegens bevolkingskrimp in de regio. De projectontwikkelaars houden de Gemeente vervolgens aansprakelijk en vorderen schadevergoeding. De gemeente beroept zich echter op onvoorziene omstandigheden daartoe aanvoerend dat de bevolkingskrimp en de consequenties daarvan voor het woningbouwproject onvoorzien waren, wat door de projectontwikkelaars wordt betwist. Het beroep op onvoorziene omstandigheden slaagde daar niet.
Onvoorziene omstandigheid
De maatregelen met betrekking tot het Corona virus zouden echter anders dan een bevolkingskrimp wel als een onvoorziene omstandigheid moeten gelden. Niemand had dit kunnen zien aankomen. Beargumenteerd kan worden dat het een klassiek voorbeeld is van een onvoorziene omstandigheid. In ieder geval voor partijen die geruime tijd voor de aankomst van het virus in Europa overeenkomsten hebben gesloten. Rechtspraak is er natuurlijk nog niet maar een vordering zal zeker onder omstandigheden een kans van slagen hebben.
Advies
Onze ondernemingsrecht advocaten kunnen u verder adviseren en eventueel een verzoek concipiëren en dat na 6 april indienen. Neemt u contact op met Annette Mak, Martijn Smit of Peter Keuchenius.
Update 19 maart: NRC Next publiceert de column van Maarten Schinkel ‘Het grote deal-breken is al begonnen’. De column sluit feilloos aan bij mijn blog. Grote overname/investeringscontracten hebben vaak een clausule die bepaalt dat partijen de overeenkomst kunnen beëindigen bij Material Adverse Changes (‘MAC’). Dat zijn dus die onvoorziene omstandigheden waar ik over schreef. In de contracten is dan expliciet opgenomen dat hier een beroep op kan worden gedaan. Je ziet nu al dat deze bepalingen worden ingeroepen. Soms om betere voorwaarden te kunnen bedingen of om van de deal af te komen. Maarten Schinkel verwijst ook naar de MAC-lite praktijk waarbij partijen die geld leenden van de banken en zorgden dat de MAC clausules niet werden opgenomen. Mogelijk is dat er dan helemaal geen beroep mogelijk is op de onvoorziene omstandigheden omdat men in feite is overeengekomen dat onvoorziene omstandigheden de overeenkomst niet kunnen aantasten. Bij overeenkomsten waar deze MAC clausules normaliter niet worden opgenomen geldt deze redenering mogelijk niet tenzij de ontbinding/opzeggingsgronden limitatief zijn opgesomd. Het zijn spannende tijden. Aanrader om te lezen!
Update:
In mijn bovenstaande blog kunnen beide partijen nog wel nakomen. Dat nakomen is echter voor een van de partijen bezwaarlijk geworden. Bijvoorbeeld omdat zijn business concept niet meer zal werken of de financiering moeilijk wordt. Dat is wat anders dan de situatie waarbij de ene partij zijn verplichtingen niet meer kan nakomen wegens de Corona maatregelen. Bijvoorbeeld het popconcert gaat niet door of u kunt niet meer naar de sportclub. Die partij schiet dan tekort en de overeenkomst kan dan worden ontbonden. De reden is dan wanprestatie. De betalingsverplichtingen eindigen dan nadat u hebt ontbonden. Er kunnen dan contractuele bepalingen zijn – bijvoorbeeld algemene voorwaarden – die de ontbinding onder deze omstandigheden uitsluiten. Op dat moment zou weer (o.a.) een beroep kunnen worden gedaan op onvoorziene omstandigheden omdat de maatregelen wel heel onvoorzien waren. Die bepaling zou dan weer nietig kunnen zijn. In ieder geval als de overeenkomst begin dit jaar of daarvoor is gesloten.