Wanneer kunt u een overeenkomst ontbinden?

Blog

Schenkeveld Advocaten - Contract verscheuren

Stel, u hebt een sinaasappelbedrijf. U koopt de sinaasappels in van een leverancier uit Spanje en verkoopt ze door aan handelaren. Die handelaren verkopen de sinaasappels weer aan retailers. U spreekt met uw leverancier af dat hij op een bepaalde datum een container sinaasappels levert. Maar dat gebeurt niet.

Uw afnemer zegt dat hij de betreffende sinaasappels niet meer wil en betaalt u dus ook niet. Wat is dan uw positie ten opzichte van uw leverancier? Moet u de sinaasappels als zij alsnog worden geleverd toch afnemen en betalen? Of kunt u tegen de leverancier zeggen dat u de sinaasappels niet meer afneemt? In dit artikel leg ik het u uit. Ik ga er daarbij vanuit dat u en uw leverancier geen nadere voorwaarden hebben afgesproken. Meestal zult u dat wel hebben gedaan, maar dit overzicht is bedoeld om inzicht te geven in het recht zonder dat nadere voorwaarden zijn overeengekomen.

Ontbinden van een overeenkomst, wat zegt de wet?

De juridische vraag is of u de overeenkomst met uw leverancier kunt ontbinden. Op basis van artikel 6:265 van het Burgerlijk Wetboek (BW) kunt u de overeenkomst geheel of gedeeltelijk ontbinden wegens de tekortkoming van de leverancier, behalve als de tekortkoming gezien zijn bijzondere aard of geringe betekenis de ontbinding niet rechtvaardigt. Goed nieuws zult u denken, maar uit het artikel blijkt ook dat als de nakoming niet blijvend of tijdelijk onmogelijk is, de bevoegdheid tot ontbinden pas ontstaat als de leverancier in verzuim is. Van blijvende of tijdelijke onmogelijkheid om alsnog te kunnen presteren is in de praktijk niet snel sprake. Dus moet er sprake zijn van verzuim.

Wat is verzuim?

Op basis van de wet is van verzuim sprake als:

  • De beloofde prestatie opeisbaar is en niet wordt geleverd.
  • U de leverancier schriftelijk in gebreke hebt gesteld met het verzoek binnen een redelijke termijn alsnog te voldoen.
  • De leverancier binnen die termijn niet voldoet.

Anders gezegd: uw leverancier moet de gelegenheid krijgen zijn fout te herstellen. Hierop geldt wel een aantal uitzonderingen:

  • Blijkt (bewijsbaar) dat de ingebrekestelling door de houding van de leverancier nutteloos zal zijn? Dan treedt het verzuim in nadat u schriftelijk hebt gemeld dat u uw leverancier aansprakelijk stelt.
  • Geeft de leverancier aan dat hij niet zal voldoen? Dan treedt het verzuim direct in.
  • Verstrijkt een voor voldoening bepaalde termijn zonder dat er wordt voldaan? Dan is een schriftelijke ingebrekestelling of aansprakelijkheidstelling niet nodig, behalve als blijkt dat de termijn geen zogenaamde fatale termijn was.

De sinaasappelzaak: is er sprake van een fatale termijn?

Stel, de leverancier doet er alles aan om de container met sinaasappels alsnog bij u te krijgen. Was de oorspronkelijk door u overeengekomen leveringsdatum dan een fatale datum, zodat u direct kunt ontbinden? Of moet u eerst nog een ingebrekestelling sturen?

Uit recente uitspraak van het Hof Amsterdam blijkt dat slechts het noemen van een datum voor levering niet voldoende is om te kunnen spreken van een fatale termijn. Dit terwijl de schuldeiser in die zaak vooraf tegen de schuldenaar had gezegd dat (op)levering na de afgesproken datum niet meer bespreekbaar was.

De door u afgesproken leveringsdatum was dus geen fatale termijn. Als u dan geen ingebrekestelling stuurt, moet u de container gewoon accepteren en betalen als hij wordt geleverd. Dacht u dat u de overeenkomst had ontbonden door aan te geven dat u geen prijs meer stelde op de container? Dan heeft dat geen doel getroffen, omdat de leverancier niet in verzuim was. Het is dus belangrijk dat u in dit soort gevallen direct na het uitblijven van de levering een ingebrekestelling laat uitgaan, om de leverancier zo snel mogelijk in verzuim te laten raken.

Van een fatale termijn is overigens wel sprake als uw leverancier moet begrijpen dat als er niet op de overeengekomen datum wordt geleverd, u niets meer hebt aan de sinaasappels. Een beroemd voorbeeld dat dit illustreert is de bruidsjurk. Zo’n jurk moet uiterlijk de ochtend van de bruiloft zijn geleverd. Een dag later leveren is wellicht mogelijk, maar dan heeft de bruid er niets meer aan. In de foodbranche kunt u denken aan cranberry’s of kalkoenen voor Kerstmis. De leverancier moet dan begrijpen dat de levering voor 23 of 24 december fataal is, levering in januari heeft weinig zin meer. In een dergelijk geval kunt u direct ontbinden. Een mailtje waarin u zegt dat u de levering niet meer wenst en dus de overeenkomst ontbindt is dan voldoende. Worden de cranberry’s op 2 januari alsnog bij u voor de deur gezet? Dan kunt u eisen dat ze direct worden opgehaald door de leverancier, zonder dat u schadeplichtig bent.

Wanneer is er sprake van een tijdelijke of blijvende onmogelijkheid?

Deze vraag is belangrijk omdat u dan ook direct kunt ontbinden zonder ingebrekestelling. De vraag alleen niet zo gemakkelijk te beantwoorden. Als het gaat om een prestatie die ondeugdelijk en te herstellen is, zegt de rechtspraak dat er altijd een ingebrekestelling nodig is. Zijn er bijvoorbeeld rotte sinaasappels geleverd en kan de leverancier binnen een redelijke termijn goede sinaasappels leveren? Dan is er na de levering van de rotte sinaasappels een ingebrekestelling nodig om de overeenkomst te kunnen ontbinden. Kortom, u doet er goed aan in zo’n geval zo snel mogelijk een ingebrekestelling met daarin een termijn voor nakoming te sturen.

Hoe zit het met gevolgschade?

Door de late levering kunt u met zogenaamde gevolgschade te maken krijgen. De doorlevering van de sinaasappels is immers niet doorgegaan.

In de praktijk wordt aangenomen dat voor gevolgschade geen ingebrekestelling nodig is op het moment dat er sprake is van een blijvende onmogelijkheid. Als iemand een boer een zieke koe levert die de hele veestapel besmet kan er – na een ingebrekestelling – een nieuwe koe worden geleverd. Maar de besmetting is niet meer terug te draaien. De boer kan die schade direct vorderen, zonder een ingebrekestelling.

Voor het niet doorgaan van de verkoop van de sinaasappels aan uw klant kunt u dus ook direct schade vorderen (als die er is). Voor het ontbinden van de koopovereenkomst van de sinaasappels is die ingebrekestelling echter wel nodig. Het kan dus zo zijn dat er tijdig nieuwe sinaasappels worden geleverd die moeten worden betaald, maar dat uw wel een schadevordering heeft op de leverancier voor het mislopen van de order.

Conclusie

Het op de juiste manier ontbinden van een overeenkomst kan een mijnenveld zijn. Als het om grote belangen gaat is het dus verstandig de zaak op voorhand voor te leggen aan een advocaat. Zo voorkomt u problemen. Heeft u hier vragen over? Of behoefte aan advies in een concrete zaak? Neem dan gerust contact met ons op.