Nieuwe problemen bij ruimtelijke ordening: spuitzones
Naast stikstof speelt een nieuw probleem bij ruimtelijke ontwikkelingen, spuitzones. In dit blog leg ik uit:
- Wat is een spuitzone?
- Wat is een veilige afstand voor spuitzones?
- Wat is het probleem met spuitzones?
- Is er een oplossing?
Wat is een spuitzone?
Een spuitzone is een gebied waarin het gebruik van pesticiden en herbiciden is toegestaan. Het doel van spuitzones is om de omgeving te beschermen tegen schadelijke effecten van deze stoffen. Voorkomen moet worden dat deze stoffen in de nabijheid van mensen, dieren of planten worden gespoten. Het gebruik van deze middelen kan leiden tot vervuiling van grond en het oppervlaktewater en ook tot gezondheidseffecten. In de kop van Noord-Holland is volgens de bestrijdingsmiddelenatlas het oppervlaktewater aanzienlijk vervuild door het gebruik van bestrijdingsmiddelen.
Volgens Nu.nl staat zelfs de gezondheid van gebruikers en omwonenden op het spel. Blootstelling aan die middelen moet worden gereguleerd. Dit gebeurt onder andere door te verlangen dat tussen een agrarisch gebied waar gewasbeschermingsmiddelen worden toegepast, en een gebied waarop bijvoorbeeld een woonfunctie wordt toegestaan, een veilige afstand in acht moet worden genomen.
2. Wat is een Veilige afstand voor spuitzones?
Volgens de Afdeling bestuursrechtspraak geldt als vuistregel dat deze veilige afstand minimaal 50 meter moet zijn.
Deze minimale afstand is problematisch. Heel veel functies worden vaak op kortere afstand dan 50 meter toegestaan. Denk ook aan de woondeals die op 15 maart jl. zijn gesloten. Om te voorzien in al die woningen, moeten aan de randen van steden en dorpen nieuwe woningen worden gebouwd als realisatie binnenstedelijk niet meer mogelijk is. Daar zit vaak het agrarisch gebruik met teelt waarbij middelen worden toegepast.
Recente uitspraken tonen aan dat verkorting van die veilige afstand op dit moment onmogelijk is. Dat betekent dat minimaal 50 meter afstand tussen bijvoorbeeld het agrarische gebruik, en een nieuwe functie als wonen moet worden gehanteerd.
3. Wat is het probleem met spuitzones?
Om te onderbouwen dat een kortere afstand mogelijk is, en dus om wonen dichter bij de agrarische bestemming toe te staan, wordt gebruik gemaakt van een zogeheten locatiespecifiek spuitzoneonderzoek. Daarin worden de gevolgen van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen voor het woon- en leefklimaat onderzocht.
Dit onderzoek wordt onder meer uitgevoerd met het EFSA-model. De Afdeling heeft daarover al meerdere uitspraken gedaan. De Afdeling vindt dat dit EFSA-model bij agrarische percelen met hoogstam fruitteelt, te veel onzekerheden kent om op verantwoorde wijze te bepalen of dat model leidt tot een voldoende betrouwbare inschatting van de veilige afstand ten opzichte van de spuitzone.
Die onzekerheden zijn het ontbreken van inzicht in:
- de blootstellingsrisico’s voor kinderen jonger dan één jaar;
- de cumulatieve effecten van blootstelling aan gewasbeschermingsmiddelen;
- de eventuele gecombineerde werking tussen gewasbeschermingsmiddelen onderling.
- de mogelijkheid om de afscherming van drift middels een haag of een scherm te modelleren.
Doordat dit model niet kan worden gebruikt om te onderbouwen dat de afstand korter kan zijn, betekent dit dat de vuistregel van 50 meter blijft gelden.
Maatgevende factoren voor het berekenen van de spuitzone, zijn onder meer de maximale planologische mogelijkheden op een perceel. Bij het onderzoek moet worden gekeken naar alle mogelijkheden op dat perceel, ook als bijvoorbeeld fruitteelt niet plaatsvindt maar wel is toegestaan volgens het bestemmingsplan. Is dit niet onderzocht dan is een kortere afstand niet mogelijk volgens de Afdeling.
4. Een oplossing
Oplossingen waardoor nieuwe functies op een kortere afstand dan 50 meter worden toegestaan, lijken er niet op de korte termijn te zijn.
De vuistregel afstand in acht nemen leidt in ieder geval niet tot een beperking. 50 meter is in die zin een harde eis. Andere oplossingen kunnen zijn het beperken van de spuitzone, het reguleren waarbij het gebruik van die zone wordt beperkt, en mogelijk koop dan wel onteigening van een deel van het naastgelegen perceel. Al met al wordt dit er niet makkelijker op.
Mochten andere oplossingen op korte termijn uit de rechtspraak volgen, dan zal ik u daarover informeren.