Vrijheid van meningsuiting: mag docente ontslagen worden na publicatie kritisch boek?

Blog

Schenkeveld Advocaten - boeken

Een docente publiceerde een kritisch boek over haar ervaringen op de school waar zij les gaf. De publicatie leidde volgens de onderwijsinstelling tot verstoorde arbeidsverhoudingen binnen het team van de docente. De onderwijsinstelling wilde daarom haar arbeidsovereenkomst beëindigen, maar de Hoge Raad oordeelde dat sprake was een inmenging in de vrijheid van meningsuiting (uit artikel 10 EVRM).

Publicatie (kritisch) boek

De werkneemster werkte al sinds 2009 als docent bij de onderwijsinstelling. Toen zij eind oktober 2018 liet weten dat zij een boek wilde schrijven over haar ervaringen met gepersonaliseerd onderwijs, kreeg zij daar in het begin positieve reacties op van de onderwijsinstelling. De werkneemster kreeg wel nog een brief van de onderwijsdirecteur. Daarin werd zij erop werd gewezen dat zij bij het schrijven van haar boek bepaalde grenzen in acht moet nemen. De onderwijsdirecteur gaf aan dat de docente moest voorkomen dat de relaties met collega’s of studenten verstoord zouden raken. De docente moest ook voorkomen dat zij vertrouwelijke informatie zou delen. Eind oktober 2019 werd het kritische boek gepubliceerd.

Ontslag wegens verstoorde arbeidsverhoudingen

De publicatie van het boek leidde tot grote onrust binnen de onderwijsinstelling. De docente uit zich kritisch tegenover de wijze waarop de onderwijsinstelling met onderwijsvernieuwing omgaat. Een aantal collega’s hadden een klacht ingediend bij de onderwijsdirecteur over de inhoud van het boek. Zij stelden dat zij tot de persoon herleidbaar waren in het boek en dat zij zich daarom niet meer prettig voelden in de samenwerking met de docente. Dit resulteerde in een gesprek tussen de onderwijsdirecteur en het team van de docente. De onderwijsdirecteur liet de docente vervolgens weten dat zij (voorlopig) niet meer welkom was binnen haar team. De docente was het daar niet mee eens. De onderwijsinstelling heeft de rechter toen gevaagd om de arbeidsovereenkomst van de docente te ontbinden vanwege verstoorde arbeidsverhoudingen.

Beperking vrijheid van meningsuiting

De Kantonrechter en het Gerechtshof wezen het verzoek van de schoolinstelling toe en ontbonden de arbeidsovereenkomst. Het Gerechtshof oordeelde dat sprake was van een verstoorde arbeidsverhouding en dat de inperking van de vrijheid van meningsuiting daar geen rol in speelde. De docente liet het daar niet bij zitten en stapte naar de Hoge Raad. Bij de Hoge Raad betoogde de docente dat de vrijheid van meningsuiting in de weg staat aan het beëindigen van haar arbeidsovereenkomst. De Hoge Raad gaf de docente gelijk. Volgens de Hoge Raad valt de publicatie van het kritische boek inderdaad onder de vrijheid van meningsuiting van artikel 10 EVRM. Uit de rechtspraak van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens volgt namelijk dat sprake is van een beperking van de vrijheid van meningsuiting, indien een (menings)uiting (in dit geval de publicatie van het boek) leidt tot arbeidsrechtelijke sancties.

Ontslag wegens publicatie niet toegestaan

De publicatie van het kritische boek valt volgens de Hoge Raad onder de vrijheid van meningsuiting (uit artikel 10 EVRM). Het verzoek van de onderwijsinstelling om de arbeidsovereenkomst te beëindigen was een reactie op de gevolgen van de inhoud van het kritische boek. Volgens de Hoge Raad bestaat er daarom een zeker verband tussen de publicatie van het kritische boek en het verzoek om de arbeidsovereenkomst te beëindigen. Dit is volgens de Hoge Raad een inmenging in de vrijheid van meningsuiting van de docente. De Hoge Raad vernietigde daarom de uitspraak van het Gerechtshof en legde de zaak ter (her)beoordeling weer terug bij het Gerechtshof.

Mensenrechtelijke vrijheden in het arbeidsrecht

Mensenrechtelijke vrijheden kunnen ook een rol kunnen spelen in het arbeidsrecht. In dit geval leidde dit ertoe dat de werkgever geen beroep kon doen op de verstoorde arbeidsverhoudingen. Het ontslag hield namelijk verband met de publicatie van het kritische boek. Het publiceren van het kritische boek valt – zo werd geoordeeld – onder de vrijheid van meningsuiting. Wanneer de werkgever een arbeidsrechtelijke sanctie oplegt vanwege een uiting die onder de vrijheid van meningsuiting van artikel 10 EVRM valt, dan leidt dit ertoe dat sprake is van een inmenging in die vrijheid. Dit is niet toegestaan. Dit zal hoogstwaarschijnlijk ook niet leiden tot een geslaagd verzoek tot het ontbinden van de arbeidsovereenkomst.

Vragen?

Heeft u vragen naar aanleiding van deze zaak? Of advies nodig over een mogelijk ontslag? Neem dan gerust contact op met een van onze arbeidsrechtspecialisten.