Pensioen in eigen beheer afgeschaft; de gevolgen bij echtscheiding
Pensioenopbouw in eigen beheer is per 1 april 2017 afgeschaft. Vanaf nu kan de directeur-grootaandeelhouder (dga) geen pensioen meer (verder) opbouwen in eigen beheer. Welke gevolgen heeft dat bij echtscheiding?
Pensioen eigen beheer probleem voor dga door lage rente
Een dga bouwde voorheen (meestal) pensioen op in eigen beheer. Dit pensioen leidt nu vaak tot problemen omdat dga’s door de lage rentestand niet meer aan hun pensioenverplichting kunnen voldoen. Door de lage rentestand moeten dga’s meer kapitaal hebben om hun pensioen te kunnen betalen en dat hebben zij vaak niet. Wanneer een dga niet meer aan zijn pensioenverplichting kan voldoen, kan er sprake zijn van uitholling van het pensioen en kan de fiscus een (enorme) naheffing opleggen. Ook mag de dga in principe geen dividend uitkeren als hij niet aan zijn pensioenverplichting kan voldoen (de dividendklem).
Geen pensioenopbouw meer mogelijk
De mogelijkheden om pensioen op te bouwen in eigen beheer zijn de afgelopen jaren al beperkt maar is na 1 april 2017 helemaal niet meer mogelijk. Binnen 3 maanden, dus vóór 1 juli 2017 moet de dga een alternatief hebben gekozen.
Alternatief pensioen
Het maakt voor de nieuwe wet niet uit of het pensioen al is ingegaan of in de toekomst nog moet ingaan. Beide groepen moeten een keuze maken uit de volgende drie opties. De dga kan:
- de pensioenvoorziening afkopen;
- de pensioenvoorziening omzetten naar een Oudedagsverplichting;
- de pensioenaanspraken premievrij handhaven (en dus niet verder opbouwen)
Pensioen afkopen (1) of omzetten (2) kan alleen nog in 2017, 2018 en 2019
Optie 1: Afkoop pensioen
Het pensioen afkopen is in 2017 fiscaal het voordeligst. 34,5% van de fiscale voorziening blijft dan namelijk buiten de belastingheffing. In 2018 blijft er nog 25% buiten en in 2019 nog 19,5%.
Optie 2: Omzetten pensioen in Oudedagsverplichting
De dga’s die het pensioen niet kunnen of willen afkopen, kunnen het pensioen omzetten naar een Oudedagsverplichting. De (hoge) commerciële waarde wordt dan afgewaardeerd naar de fiscale waarde. Die waarde wordt vervolgens jaarlijks opgerent en wanneer de dga met pensioen gaat moet hij het pensioen opnemen in een lijfrente met een looptijd van 20 jaar.
Optie 3: Pensioen in eigen beheer houden
De dga kan er ook voor kiezen het pensioen in eigen beheer te houden maar hij mag het niet verder opbouwen. Extra pensioen opbouwen moet hij dan doen bij bijvoorbeeld een externe verzekeraar. De problemen die dga ’s nu kunnen hebben met het pensioen blijven dan ook bestaan. Zo moet de dga bij uitkering van dividend nog steeds nagaan of hij zijn pensioenaanspraken wel na kan komen.
Toestemming (ex-)partner afkoop of omzetting verplicht
Omdat bij afkoop of omzetting het pensioen wordt afgewaardeerd naar de fiscale waarde, en het pensioen dus lager wordt, moet de (ex-)partner hiervoor toestemming geven. Daar tegenover staat dat door de afkoop of omzetting van het pensioen de waarde van de aandelen van het bedrijf stijgen omdat de pensioenverplichting er niet meer is. Stemt de (ex-)partner niet in, dan moet de dga het pensioen in eigen beheer houden.
Partijen kunnen er samen nog voor kiezen om het deel van de partner af te storten in een nieuwe BV van die partner zodat beide partijen zelf kunnen kiezen of ze gaan afstorten, omzetten of het pensioen in eigen beheer houden.
Gevolgen bij echtscheiding
Stemt de (ex-)partner in met afkoop of omzetting van het pensioen dan worden de aandelen van de dga meer waard. De pensioenverplichting vervalt immers. Wanneer partijen in gemeenschap van goederen zijn getrouwd, profiteert de partner hier dus van. Ook heeft de dga, door het wegvallen van de pensioenverplichting, misschien de mogelijkheid om meer dividend uit te keren of om zijn inkomen te verhogen. Dat kan eventueel leiden tot een hogere alimentatieverplichting. Zijn partijen getrouwd op huwelijkse voorwaarden dan hangt het van de voorwaarden af of de partner profiteert van de stijging van de waarde van de aandelen.
De Oudedagsverplichting is (nog) geen pensioen dat valt onder de Wet Verevening Pensioen bij Scheiding. De ex-partner heeft dus niet ‘sowieso’ recht op de helft daarvan. Zijn partijen in gemeenschap van goederen getrouwd, dan moet de Oudedagsvoorziening worden gedeeld maar zijn partijen op huwelijkse voorwaarden getrouwd dan hangt het ervan af.
Compensatie partner voor verlaging pensioen?
Of de partner bij afkoop of omzetting recht heeft op compensatie voor het verlaging van het pensioen hangt af van de omstandigheden. Wanneer de partner door bijvoorbeeld ‘koude uitsluiting’ niet profiteert van de waarde stijging van de aandelen en ook niet deelt in de Oudedagsverplichting, dan zal een compensatie voor de hand liggen.
Ex-partner kan vragen om afstorting pensioen
Stemt de partner niet in met afkoop of omzetting dan blijft het pensioen dus in eigen beheer bij de dga. Op grond van de huidige rechtspraak kan de ex-partner bij echtscheiding vragen om afstorting van zijn of haar deel van het pensioen bij een externe verzekeraar. De ex-partner hoeft zijn of haar deel dus niet in het eigen beheer van de dga te houden. De afstorting is voor de dga door de lage rentestand zeer duur en onvoordelig en kan enorme fiscale consequenties hebben als hij daarna niet meer aan zijn eigen pensioenvoorziening kan voldoen. De vraag is of afstorting dan redelijk is omdat er vaak voor de dga niets of nauwelijks iets overblijft. De rechter neemt gelukkig steeds vaker de nadelige gevolgen van afstorting mee in zijn beslissing. In ieder geval mag de afstorting geen gevaar opleveren voor de continuïteit van de onderneming.
Conclusie
Het pensioen van de dga is ingewikkeld. Over de keuze die de dga en zijn (ex-) partner moeten maken, moeten zij zich goed laten adviseren door deskundigen. Dat geldt ook zeker in het geval van een echtscheiding.
Heeft u vragen over het pensioen in eigen beheer bij echtscheiding, neem dan contact op met één van onze specialisten.