Niet-tijdig beslissen leidt niet tot aansprakelijkheid gemeente

Leidt niet-tijdig beslissen automatisch tot aansprakelijkheid van een gemeente als er een inspanningsverplichting is overeengekomen? Deze vraag is door de Hoge Raad bij arrest van 5 maart 2021 ontkennend beantwoord.

Wat speelde er?

In deze zaak wilde een projectontwikkelaar woningen realiseren op twee percelen. Voor de ontwikkeling van de percelen heeft de projectontwikkelaar met een aannemer een koop- en aannemingsovereenkomst gesloten. In die overeenkomst was afgesproken dat de aannemer de overeenkomst mocht ontbinden als de benodigde vergunningen niet uiterlijk op 1 april 2010 door de gemeente zouden zijn afgegeven.

Exploitatieovereenkomst en inspanningsverplichting gemeente

Voor de exploitatie van de percelen sloot de projectontwikkelaar met de gemeente een exploitatieovereenkomst. In die overeenkomst was een inspanningsverplichting voor de gemeente afgesproken. De gemeente was op grond daarvan verplicht om:

• Op basis van een goede ruimtelijke ordening alle ter uitvoering van het project benodigde planologische- en vergunningprocedures tot uitvoering te brengen en af te ronden om te komen tot de door partijen beoogde planuitvoering; en
• Om zich in te spannen de benodigde bouwvergunningen direct na het indienen van elke aanvraag in behandeling te nemen en binnen de gestelde wettelijke termijn af te handelen.

Niet op tijd beslist

Begin 2009 heeft de projectontwikkelaar een aantal aanvragen ingediend voor bouwvergunningen. De gemeente heeft op deze aanvragen niet binnen de daarvoor geldende termijn beslist. Doordat de gemeente op 1 april 2010 de juiste vergunningen nog niet had afgegeven, ontbond de aannemer de koop- en aannemingsovereenkomst met de projectontwikkelaar. Uiteindelijk werden de vergunningen door de gemeente pas op 31 augustus 2010 verleend.

Tekortkoming?

In de procedure tegen de gemeente stelt de projectontwikkelaar zich op het standpunt dat de gemeente tekort is geschoten in de nakoming van haar verplichtingen uit de exploitatieovereenkomst. De gemeente zou de bouwaanvragen niet-tijdig in behandeling hebben genomen dan wel niet-tijdig op die aanvragen hebben beslist. Op grond van de inspanningsverplichting had de gemeente de aanvragen direct na het indienen in behandeling moeten nemen en binnen de wettelijke termijnen op die aanvragen moeten beslissen. Als gevolg van het niet-tijdig beslissen heeft de projectontwikkelaar schade geleden doordat de aannemer de koop- en aannemingsovereenkomst ontbond.

De vraag die centraal stond was of er sprake was van een contractuele aansprakelijkheid op grond van de inspanningsverplichting om tijdig te beslissen.

Rechtbank en hof: geen contractuele aansprakelijkheid

De rechtbank en het hof hebben de vorderingen van de projectontwikkelaar afgewezen. Het hof oordeelde dat de inspanningsverplichting van de gemeente meebracht dat zij voortvarend moest handelen en dat zij zich welwillend moest opstellen. Een verdergaande betekenis, zoals een contractuele aansprakelijkheid, kon niet aan de hand van de feiten en omstandigheden worden aangenomen.

Geen sanctie of afwijkende beslistermijn overeengekomen

Ook volgens de Hoge Raad was er geen sprake van een contractuele aansprakelijkheid. De enkele omstandigheid dat een bestuursorgaan een besluit niet-tijdig neemt en dat daardoor schade is ontstaan, is onvoldoende om een contractuele aansprakelijkheid aan te kunnen nemen. Van belang was dat er geen afwijkende beslistermijn was overeengekomen in de exploitatieovereenkomst of een sanctie voor het niet nakomen van de verplichtingen door de gemeente.

Wel sprake van een onrechtmatige daad?

Voor aansprakelijkheid op grond van onrechtmatige daad waren volgens de Hoge Raad bijkomende omstandigheden nodig, zoals de mate waarin de beslistermijn werd overschreden, de oorzaak of oorzaken van de termijnoverschrijding, en de voor het bestuursorgaan kenbare belangen van de betrokken belanghebbenden.[1]

Het gaat er dus om of de termijnoverschrijding van het besluit in het licht van de omstandigheden van het geval in redelijkheid aanvaardbaar is. In dit geval was daar geen sprake van.

Wat is van belang in de praktijk?

Contractuele aansprakelijkheid van een gemeente wordt zelden aangenomen op grond van een inspanningsbeslissing om tijdig te beslissen. Een verdergaande aansprakelijkheid dan die uit onrechtmatige daad zou wel kunnen ontstaan als een sanctie is overeengekomen op het niet nakomen van de verplichtingen uit de overeenkomst. Voor aansprakelijkheid op grond van onrechtmatige daad moet sprake zijn van bijkomende omstandigheden. Kortom, schadevergoeding bij een termijnoverschrijding ligt dus niet voor de hand.

Heeft u vragen over het bovenstaande, dan helpen onze advocaten van de secties Vastgoedrecht en Overheidsrecht u graag.

[1] Zie o.m. HR 22 oktober 2010, ECLI:NL:HR:2010:BM7040, NJ 2011/6 (Eindhoven/Curatoren).