Arbitrageclausule voor consumenten onredelijk bezwarend?
In de bouw wordt veelvuldig gebruik gemaakt van algemene voorwaarden, denk daarbij de UAV 1989 (die op dit moment herzien worden) en de AVA 1992. Daarnaast zijn er tal van andere sets algemene voorwaarden die in de praktijk veelvuldig worden gebruikt.
In het overgrote deel van deze voorwaarden is een arbitrageclausule opgenomen. Bij geschillen wordt niet de civiele rechter aangezocht, maar wordt gekozen voor arbitrage. Dat is op zich een afwijking die de wet toestaat; de wet bevat ook (uitgebreide) regels met betrekking tot arbitrage. Een arbitraal vonnis levert uiteindelijk hetzelfde op als een vonnis van de civiele rechter: het kan ten uitvoer worden gelegd.
De vraag die de laatste tijd naar voren komt, is of het wel is toegestaan om een dergelijke clausule in algemene voorwaarden op te nemen, als het gaat om overeenkomsten met consumenten. Het gaat niet om algemene voorwaarden in overeenkomsten met bedrijven.
Voor consumenten bestaan de grijze en de zwarte lijst. Wat op de zwarte lijst staat, mag per definitie niet, wat op de grijze lijst staat, wordt vermoed ‘onredelijk bezwarend’ te zijn. De consument heeft de mogelijkheid deze voorwaarden te vernietigen.
Deze bepalingen komen uit een Europese richtlijn. Naast de zwarte en de grijze lijst, zijn andere bedingen die onredelijk bezwarend zijn, ook niet toegestaan.
Het gerechtshof in Leeuwarden heeft in een recente uitspraak geconcludeerd dat een arbitrageclausule in algemene voorwaarden ten opzichte van een consument onredelijk bezwarend is. De consument is daar niet aan gebonden en kan bij een geschil dus de gewone rechter aanzoeken.
De achtergrond daarvan is dat de consument gedwongen kan worden om een instantie aan te zoeken ver van zijn woonplaats. De Europese regels beogen nu juist ervoor te zorgen dat de consument zo dicht mogelijk bij zijn woonplaats kan procederen.
Er is cassatie bij de Hoge Raad ingesteld; die heeft – althans in Nederland – het laatste woord. Dat kan er toe leiden dat arbitrageclausules voortaan apart overeen moeten worden gekomen met consumenten. Als zo’n clausule in de overeenkomst zelf staat (en niet in de algemene voorwaarden) is er niets aan de hand. Of dat nodig is, is op dit moment nog niet zeker: wordt vervolgd!